Patron pszczelarzy
Święty Ambroży
ur. ok. 339 w Trewirze
zm. 4 kwietnia 397 w Mediolanie
Arcybiskup Mediolanu, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego, patron pszczelarzy. Wspomnienie liturgiczne obchodzone jest w Kościele katolickim 7 grudnia.
Ambroży zarządzał rzymskimi prowincjami Ligurią i Emilią, był prawnikiem i doradcą cesarzy Gracjana i Teodozjusza I Wielkiego. Został wybrany biskupem. W momencie konsekracji oddał Kościołowi i ubogim cały swój majątek.
Życiorys
Pochodził z arystokratycznej rodziny rzymskiej. Jego ojciec był prefektem Galii z ramienia cesarza Konstantyna Wielkiego. Urodził się w Trewirze, jako najmłodsze dziecko. Miał dwoje rodzeństwa: starszą siostrę Marcelinę, która została dziewicą konsekrowaną oraz brata Urbaniusa Satyrusa (św. Satyr), który zmarł przedwcześnie. Po przedwczesnej śmierci jego ojca, matka przeniosła się do Rzymu, aby umożliwić dzieciom odpowiednie wykształcenie. Ambroży jest pierwszym zachodnim ojcem Kościoła, który się urodził i wychował w rodzinie chrześcijańskiej. Otrzymał staranne wykształcenie w Rzymie, gdzie ukończył studium gramatyki, retoryki i prawa. Poznał też dzieła klasycznych autorów rzymskich, takich jak Wergiliusz, Cyceron czy Salustiusz. Poznał też podstawy filozofii. Bardziej gruntowne wykształcenie zdobywał dopiero wtedy, gdy został biskupem. Po ukończeniu studiów wraz z bratem przeniósł się na dwór prefekta Rufina, a następnie Probusa do Sirmium. Tam otrzymał wysokie stanowisko w sądownictwie.
Ok. 370 r. został mianowany gubernatorem Ligurii i Emilii z siedzibą w Mediolanie, gdyż miasto to spełniało w tym czasie rolę stolicy cesarstwa zachodniorzymskiego. W Mediolanie wielkie wpływy mieli arianie dzięki pozycji biskupa Auksencjusza, pochodzącego z Kapadocji, ustanowionego na synodzie w Mediolanie (355 r.) w miejsce zesłanego w łańcuchach biskupa Dionizego. W tym czasie przez mającego poglądy ariańskie cesarza Konstancjusza zesłany został także papież Liberiusz. Diecezja Mediolanu rozrywana była przez ciągły konflikt między wiernymi wyznającymi arianizm a prawowiernymi katolikami. Auksencjusz zmarł w 374 r., co wzmogło niepokoje, bo katoliccy wierni nie chcieli dopuścić do wyboru nowego biskupa o poglądach ariańskich.
Ambroży, będąc urzędnikiem odpowiedzialnym za porządek w prowincji i w mieście, chciał osobiście uspokoić lud zgromadzony w katedrze. Gdy wkroczył do świątyni, jak pisze jego sekretarz Paulin w Vita Ambrosii, jakieś dziecko zawołało: Ambrosium episcopum! (Ambrożego na biskupa!). Propozycja ta wydawała się kompromisowa dla obu stronnictw i Ambroży został obwołany biskupem Mediolanu. Początkowo nie chciał się na to zgodzić, ale ostatecznie uznał, że głos ludu jest głosem Boga. W chwili elekcji był dopiero katechumenem, dlatego wkrótce, 24 listopada 374 r. został ochrzczony, a 7 grudnia otrzymał sakrę. Zostawszy biskupem, postanowił pogłębić swą formację teologiczną pod kierunkiem kapłana Symplicjana, zresztą jego następcy na stolicy biskupiej w Mediolanie. Studiował przeważnie pisarzy greckich, ponieważ dobrze znał język grecki. Zainteresował się Orygenesem. Znał pisma Klemensa Aleksandryjskiego, św. Atanazego, św. Bazylego Wielkiego, św. Cyryla Jerozolimskiego, św. Grzegorza z Nazjanzu i innych. Znał też dzieła pisarzy niechrześcijańskich, np. Filona z Aleksandrii i Plotyna. Doszedł do niezwykłej erudycji w teologii, tak że swobodnie nauczał lud i objaśniał Pismo Święte. Był bardzo gorliwym duszpasterzem i wybitnym mówcą. Wiele wysiłku wkładał w przygotowanie katechumenów, głównie poprzez głoszenie katechez mistagogicznych. Energicznie i skutecznie występował przeciw arianom. Dzięki jego działalności potępiono przeciwników postanowień I Soboru Nicejskiego i zdjęto ich ze stanowisk biskupich.
Przyczynił się walnie do zakończenia kontrowersji ariańskiej na Zachodzie. Jednocześnie słynął z dobroczynności. Podczas najazdu Gotów w 378 r. polecił przetopić kościelne naczynia liturgiczne w celu uzyskania środków na pomoc dla biednych. Cieszył się wielkim autorytetem nie tylko u wiernych swojej diecezji, ale nawet u cesarzy, chociaż stawiał im często wysokie wymagania. Po dokonanej wiosną 390 roku przez Teodozjusza Wielkiego masakrze mieszkańców Tessalonik Ambroży odmówił władcy prawa uczestnictwa we mszy; cesarz uzyskał przebaczenie dopiero w dniu Bożego Narodzenia, po uprzednim upokorzeniu się i odbyciu pokuty.
Był zaciekłym wrogiem wierzeń pogańskich. Doprowadził do wstrzymania dotacji państwowych na cele kultu pogańskiego. Aktywnie działał na rzecz usunięcia w 382 roku ołtarza bogini Wiktorii z sali posiedzeń senatu. Przyczynił się także do wydania przez Teodozjusza Wielkiego zakazu kultu pogańskiego w 392 roku. Zwalczał także judaizm; grożąc Teodozjuszowi ekskomuniką uzyskał całkowitą amnestię dla chrześcijan, którzy z podburzenia swojego biskupa spalili w 388 roku synagogę w mieście Kallinikum nad Eufratem.
Ambroży zmarł w Wielką Sobotę, 4 kwietnia 397. Jego relikwie spoczywają w bazylice św. Ambrożego w Mediolanie.
Legenda
Legenda mówi, że gdy Ambroży był dzieckiem, pewnego razu przyleciały do niego pszczoły i zaczęły wchodzić mu do ust, ale zaraz wylatywały i unosiły się w górę nic złego mu nie czyniąc. Przez jego ojca zostało to odczytane jako znak-przepowiednię, że Ambroży będzie kimś wielkim.